یکی از مهم ترین موضوعات در اجرای اصولی دیوارهای داخلی و پیرامونی در ساختمان ها، کنترل لرزش ها و حرکات احتمالی دیوارهاست. همان‌طور که می دانید، دیوارهای داخلی غیر باربر هستند و نقش سازه ای اصلی ندارند. با این حال در هنگام زلزله، باد شدید، نشست زمین یا تغییر شکل های جزئی سازه، این دیوارها تحت فشارها و نیروهای جانبی قرار می گیرند و در صورت نداشتن مهار مناسب ممکن است دچار ترک خوردگی، شکست یا حتی ریزش شوند. یکی از مهم‌ترین تدابیر در این زمینه، استفاده از وال پست است.
وال پست چست؟
وال پست سازه ای کمکی است که به‌صورت افقی یا عمودی در داخل یا کنار دیوارهای غیر باربر نصب می شود تا پایداری دیوار را تضمین کند و از آسیب های احتمالی جلوگیری کند. اما نکته‌ای که شاید بسیاری از افراد ندانند این است که هدف اصلی از اجرای وال پست، در واقع جدا کردن ستون یا اسکلت اصلی ساختمان از دیوار است.
چرا دیوار نباید به ستون بچسبد؟
در نگاه اول ممکن است اتصال مستقیم دیوار به ستون ایده خوبی به نظر برسد؛ چرا که این اتصال ظاهرا می تواند دیوار را محکم تر کند. اما در عمل، این کار یک اشتباه جدی مهندسی است.
ستون ها بخشی از اسکلت اصلی ساختمان هستند و نیروهای مختلفی مانند وزن طبقات، بارهای جانبی ناشی از باد و زلزله و تغییر شکل های طبیعی سازه را تحمل می کنند. در حین زلزله یا حتی نشست های طبیعی زمین، ستون ها حرکت های جزئی (تغییر مکان نسبی) دارند که این حرکت به صورت مستقیم به دیوار منتقل می شود.
اگر دیوار به‌طور مستقیم به ستون متصل باشد، این نیروها و حرکات بدون هیچ واسطه ای به دیوار منتقل می‌شود. از آنجا که دیوارهای غیر باربر توان تحمل این نیروهای جانبی را ندارند، دچار ترک، جداشدگی، شکستگی یا حتی ریزش خواهند شد.
بنابراین یکی از اصول مهم اجرای دیوار، ایجاد فاصله بین دیوار و ستون است تا تنش های سازه ای به دیوار منتقل نشود.
نقش وال پست در این میان چیست؟
در اینجا وال پست نقش واسطه را بازی می‌کند. یعنی به جای اینکه دیوار به ستون یا تیر متصل شود، دیوار به وال پست متصل می شود و وال پست وظیفه مهار و پایدارسازی دیوار را برعهده می گیرد.
به بیان ساده:
وال پست ستون و دیوار را از هم جدا می کند.
نیروی جانبی وارد شده از ستون، دیگر مستقیماً به دیوار منتقل نمی شود.
وال پست نیرو را به اسکلت اصلی منتقل می کند و دیوار را از آسیب مصون نگه می دارد.
نحوه اجرای وال پست چگونه است؟
اجرای افقی و عمودی: وال پست می‌تواند به‌صورت افقی در ارتفاع دیوار یا به‌صورت عمودی در فواصل مشخص (مثلاً هر ۳ یا ۴ متر) اجرا شود.
جنس: معمولاً از مقاطع فولادی مثل قوطی، نبشی یا ناودانی استفاده می شود.
اتصال: وال پست به تیر یا ستون جوش می شود و در طرف دیگر با مفتول یا پیچ یا میلگرد به دیوار متصل می‌گردد.
فاصله: بین دیوار و ستون معمولاً یک درز حداقل ۲ سانتی متری در نظر گرفته می شود که این فضا با مصالح انعطاف پذیر پر می شود تا حرکت سازه به دیوار منتقل نشود.
چرا استفاده از وال پست ضروری است؟
طبق مقررات ملی ساختمان و آیین نامه های لرزه ای، استفاده از وال پست برای دیوارهای غیر باربر الزامی است؛ به ویژه زمانی که دیوار با مصالحی مثل بلوک های توخالی سیمانی چند جداره یا سفالی ساخته می شود.
علت این الزام هم ساده است:
این بلوک ها به‌دلیل داشتن ساختار توخالی، استحکام کافی برای تحمل تنش های جانبی را ندارند.
در صورت عدم اجرای وال پست، ترک های جدی و ریزش دیوار حین زلزله اجتناب ناپذیر است.
مشکلات وال پست چیست؟
هزینه بر بودن: خرید مقاطع فولادی، برشکاری، جوشکاری و نصب نیازمند نیروی کار ماهر و تجهیزات خاص است.
زمان بر بودن: اجرای وال پست، سرعت ساخت دیوار را کاهش می دهد.
محدودیت تأسیسات: مسیر عبور لوله ها یا کابل ها در محل وال پست محدود می شود.
مشکلات ظاهری: درز بین ستون و دیوار نیاز به درزگیری و گچ‌کاری دقیق دارد و در صورت اجرای نادرست، ترک های ظاهری ایجاد می شود.
حذف وال پست با بلوک سبک میکسونال
بلوک ساختمانی میکسونال به دلیل ویژگی های خاص خود، تحولی بزرگ در اجرای دیوارهای داخلی و بیرونی ایجاد کرده است. مهم ترین تفاوت این بلوک با بلوک های رایج، ساختار توپر آن است. بلوک میکسونال برخلاف بلوک‌های سیمانی چند جداره و سفالی معمولی، توخالی و همین موضوع باعث می شود دیوار ساخته شده با این بلوک، از استحکام کافی برخوردار باشد و بدون نیاز به وال پست مقاومت جانبی لازم را داشته باشد.
استفاده از بست رادیکالی
در دیوارچینی با بلوک ساختمانی میکسونال، به جای وال پست از بست های رادیکالی هم می توان استفاده کرد. این بست ها به‌گونه‌ای طراحی شده اند که دیوار را به‌صورت اصولی به سازه اصلی متصل می کنند. به این ترتیب، نیروی جانبی یا لرزش های احتمالی به‌جای وارد شدن مستقیم به دیوار، به اسکلت اصلی ساختمان منتقل می شود.
با این روش، نیازی به استفاده از مقاطع سنگین فلزی و جوشکاری های زمان بر وجود ندارد و دیوار بدون نیاز به وال پست، مقاوم و ایمن باقی می ماند.
مزایای اقتصادی و اجرایی بلوک ساختمانی میکسونال بدون نیاز به وال پست
صرفه‌جویی اقتصادی
سرعت بالاتر در اجرا
کاهش وزن مرده ساختمان
سهولت در عبور تأسیسات
کیفیت ظاهری بهتر
امروزه رعایت اصول فنی در اجرای دیوارها اهمیت زیادی دارد و یکی از دغدغه های اصلی مهندسین و مجریان، انتخاب مصالحی است که علاوه بر کیفیت، از نظر اقتصادی نیز به صرفه باشد. بلوک سبک ساختمانی میکسونال با ساختار توپر و امکان اتصال با بست‌های رادیکالی، نیاز به وال پست را به‌طور کامل از بین می برد. این ویژگی مهم، علاوه بر بهبود کیفیت ساخت، باعث کاهش هزینه ها و سرعت بخشی به روند اجرا خواهد شد.